Kavanozun kapağının yukarı kalkması, kapağın sıkı kapatılmasından kaynaklanmıyor. Kapağın çok sıkı kapatılması gerekiyor zaten. Aksi halde basıncı nasıl sağlayacaksın? Tam aksine, kapak büyük ihtimalle sıkı kapatılmamış ve gaz salınımı için gerekli şartlar oluşturulmamış. Şişe içerisindeki basınç da kapağı kaldırmış.
Düdüklü tencerede bir şeyi sterilize etmenin mantığını konuşalım önce.
Düdüklü tencere ya da tencerede bir şeyi kaynatarak sterilize etmemizdeki mantık, eşittir BASINÇ! Belirli bir oranda sıcak basınç sağladığın her malzemede bulunan zararlı oluşum ölür. Düdüklü tencerede bizim agar kaynatmamızın sebebi agarı yapmak değil. Agarı sterilize etmek. Basınç bu durumda yanlışlıkla elde ettiğimiz bir şey değil, elde etmek için yaptığımız işlemin sonucudur. Sen diyelim ki aldın eline 1L şişe, şişenin de ağzına tıkadın elyaf. Agarı kaynatmaktan bir şey elde etmezsin. Sterilizasyon sağlar mısın? Evet büyük oranda sağlarsın. Ama basıncın sana verdiği sterilizasyonu sağlayamazsın. Elindeki malzemeyi kaynattığın için sterilizasyon sağlarsın. Bu da malzemeyi kullandığın materyali değil malzemenin kendisini sterilize eder. Kontaminasyona sebep olacak oluşumları tüm materyalden yok etmek istiyorsan, materyale basınç vermen gerekiyor. Ayrıca şişeni tencerenin dışına aldığın anda geçmiş olsun...
Agar hazırlayacağın şişenin ağzı ya da kavanozun kapağı KAPALI OLACAK. Kapakta bir delik açmalı ve bu deliği de elyaf ile kapamalısın. Delikler değil. No delikler. Only one delik.
Peki neden?
Tüm düdüklüye basınç veriyorsun. Şişenin içinde karıştırdığın malzemeler gaz salınımı yapmaya başlıyor. Ney ile dışarıya atacak bu gazı? Elyaf bu durumda steril gaz değişimine yardımcı oluyor. Folyoyu iste her kaplamamalısın. Kapağın birleşim yerini de kaplayacak şekilde başlayıp, tüm kapak ve çevresini (üstü de dahil) kapatmalısın. Elyafı ise deliği kapatmadan önce tiftiklemeli, ondan sonra deliğe tıkamalısın. Hava almayacak şekilde kapatmak, içerideki gaz ve basıncın, kapağı yamultacak derecede birikmesine sebep olabilir. Sorunun da tam olarak bu.
SAB, düdüklü vs vs vs... Hangi ürünü, hangi koşullarda, hangi teknik ile sterilize edersen et, steril olmayan koşullarda açamazsın, kullanamazsın... 45 dk düdüklüde basınç ile sterilize ettiğin agarı, alıp odanın içinde açacaksan, agar yapmak için aşağıdaki tarifi kullan; kaynar suyu, kuru malzemelerini eklediğin şişeye ekle, karıştır ve agar hazır. Hiçbir farkı yok. Tüm süreci sterilizasyon için yapıp, soğuyana kadar kapağı açarsan, yaptığın işlemlerin hiçbir amacı kalmaz.
Agar tarifine özet;
Kuru malzemelerini bir şeyin içerisinde iyice karıştır. Şişeye al, kaynar suyunu ekle, tekrar iyice karıştır, tortuyu en aza indirene kadar bu işlemi sıcak su çok etkisini yitirmeyecek kadar bir süre devam ettirmelisin. Gıda boyası eklenecekse tam şu an eklenmeli. Önceden deldiğin ve elyaf ile deliğini kapattığın kapak ile şişeyi kapat. Folyo ile kapat. Kavanozunu ya da şişeni düdüklüye al, agarın su seviyesi ile aynı seviyede suyu düdüklü içerisine doldur. Düdüklü kapağını kapat. Orta kısık ateşte 45 dk boyunca kaynatmaya devam et. Bu işlemin son 10 dk'sında genelde düdüklü basıncımı dışarı ver diye bağırıyor. Sistematik gidip gitmediğini buradan anlayabilirsin.
Agar 50 derecenin altında katılaşmaya başlar. 55 derecede falan petriye doldurma işlemini yapmak ideal sıcaklık aralığıdır. Ben bu sıcaklığa "Tutulabilir nescafe fincanı" sıcaklığı diyorum. Tüm işlemler boyunca herkesin kendince çalışma koşulları oluşturması zaman alır. Petriye doldurduğun ve yeteri kadar katılaşan agarı petrini ters muhafaza etmelisin. İşlem yaptığın petri agar üzerinde sıvı bir oluşum görüyorsan kurumasını beklemelisin. Daha sonra bunu yine ters bir şekilde muhafaza etmelisin.
Agar hazırlarken, agarının içine dışarıdan bir şeyin girmesi işlemi iptal etmen anlamına gelir. Hazırladığın agarın steril olmayan herhangi bir hava ile temas etmesi, işlemi iptal etmen gerektiği anlamına gelir.
Tüm işlemler boyunca gereksiz malzeme harcamaktan, vakit, emek ve para harcamaktan kaçınmak için, işlemlerin önce mantığı oturtulmalıdır. Mantar yetiştirme işlemi baştan sona yolda öğrenilir doğru. Ama hiçbir fikrinin olmadığı bir şeyi yolda öğrenmek yerine önce pratikte ne olduğunu anlamlandırabiliyor olmak gerekir. Bu sebeptendir ki, önce okumak gerekir...
Özellikle bir şey sormak istersen buralarda olacağım. İşlemlerin geri kalanıyla alakalı arkadaşlar yardımcı olacaktır.
Umarım gönlünce olur...